ലാന്ഡ്സ്കേപ്പുകള്, ജൈവവൈവിധ്യവും സംസ്കാരവും ഒക്കെ പ്രത്യേക കാഴ്ചകളായി മാറുന്ന ഹിമാചല്പ്രദേശിലെ സ്പിതി നാടകീയമാണ്. കാറ്റും ഹിമവും കൊണ്ട് കൊത്തിയെടുത്ത ചന്ദ്രനെപ്പോലെയുള്ള മരുഭൂമി, ഭൂപ്രകൃതിയില് ആധിപത്യം പുലര്ത്തുന്ന തിളങ്ങുന്ന നീല ആല്പൈന് തടാകങ്ങള്, അവിസ്മരണീയമായ സംസ്കാരത്തിന്റെയും ചരിത്രത്തിന്റെയും സ്പര്ശം നല്കുന്ന പുരാതന ഗോമ്പകള്, ശിലാ ഗ്രാമങ്ങള് എന്നിവയെല്ലാം ഇവിടെയുണ്ട്.
പരമ്പരാഗത രോഗശാന്തി സംവിധാനങ്ങളില് ഉപയോഗിക്കുന്ന നൂറുകണക്കിന് സസ്യജാലങ്ങള്, ഗണ്യമായ ഒരു പക്ഷിമൃഗാദികള്, കഠിനമായ കാലാവസ്ഥയുമായി പൊരുത്തപ്പെടുന്ന പ്രധാന സസ്തനികള് എന്നിവയെ റിസര്വ് പിന്തുണയ്ക്കുന്നു, അവയില് നീല ആടുകളും ഹിമക്കടവുവയുമൊക്കെയായി പാരിസ്ഥിതികവും സാംസ്കാരികവുമായ ആസ്തികള് സ്പിതിയെ പ്രകൃതി സ്നേഹികള്ക്കും, ഫോട്ടോഗ്രാഫര്മാര്ക്കും, ഹിമാലയന് ഉയരത്തിലുള്ള പരിസ്ഥിതിയിലും സംസ്കാരങ്ങളിലും താല്പ്പര്യമുള്ള ആര്ക്കും ഒരു അസാധാരണ സ്ഥലമാക്കി മാറ്റുന്നു.
റിസര്വ് ഏകദേശം 7,770 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റര് ട്രാന്സ്-ഹിമാലയന് മേഖല ഉള്ക്കൊള്ളുന്നു, പിന് വാലി നാഷണല് പാര്ക്ക്, കിബ്ബര് വന്യജീവി സങ്കേതം, ചന്ദ്രതാലിനു ചുറ്റുമുള്ള ഉയര്ന്ന ഉയരത്തിലുള്ള തണ്ണീര്ത്തടങ്ങള്, സാര്ച്ചു സമതലങ്ങള് തുടങ്ങിയ പ്രധാന പാരിസ്ഥിതിക രത്നങ്ങള് ഉള്ക്കൊള്ളുന്ന റിസര്വിന്റെ ഉയരം ഏകദേശം 3,300 മീറ്റര് മുതല് 6,600 മീറ്ററില് കൂടുതലാണ്, ഇത് ഹിമാനികളുടെ താഴ്വരകള്, കാറ്റാടി പീഠഭൂമികള്, ആല്പൈന് തടാകങ്ങള്, തണുത്ത മരുഭൂമിയിലെ പ്രകൃതിദൃശ്യങ്ങള് എന്നിവ ഉള്ക്കൊള്ളുന്നു.
ഏകദേശം മെയ് പകുതി മുതല് ഒക്ടോബര് പകുതി വരെ, കുന്സും ലാ, ലാച്ചുലുങ് പോലുള്ള ചുരങ്ങള് തുറന്നിരിക്കും. വന്യജീവികളെയും ദുര്ബലമായ തണ്ണീര്ത്തടങ്ങളെയും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും സീസണാലിറ്റിക്ക് പ്രാധാന്യം നല്കുതിനുമാണ് ഈ രീതി. വേനല്ക്കാല മാസങ്ങള് കാട്ടുപൂക്കളും ആക്സസ് ചെയ്യാവുന്ന ഉയര്ന്ന ക്യാമ്പുകളും നല്കുന്നു, ശരത്കാലത്തിന്റെ തുടക്കത്തില് തെളിഞ്ഞ ആകാശവും മികച്ച ഫോട്ടോഗ്രാഫിക് വെളിച്ചവും നല്കുന്നു. മേഖലയിലെ കനത്ത മഞ്ഞുവീഴ്ച കാരണം ശൈത്യകാല യാത്ര വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടാണ്.
പരിശീലനം ലഭിച്ച പ്രാദേശിക പ്രകൃതിശാസ്ത്രജ്ഞര് നയിക്കുന്ന ഗൈഡഡ് ഇക്കോളജി നടത്തങ്ങള്, രാത്രി-ആകാശ ജ്യോതിശാസ്ത്ര പരിപാടികള് സ്പിതിയിലെ ഉയര്ന്ന ഉയരവും കുറഞ്ഞ പ്രകാശ മലിനീകരണവും നക്ഷത്രനിരീക്ഷണത്തിന് മികച്ചതാക്കുന്നു. ഉയരത്തിലുള്ള ജീവിവര്ഗങ്ങളെ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്ന പക്ഷിസങ്കേതങ്ങള്, ഗ്രാമ ഹോംസ്റ്റേകളുമായി ആശ്രമങ്ങളെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന കമ്മ്യൂണിറ്റി നടത്തുന്ന സാംസ്കാരിക പാതകള് എന്നിവ ഇതില് ഉള്പ്പെടുന്നു. പൗരശാസ്ത്രം ഉള്ക്കൊള്ളുന്ന വിദ്യാഭ്യാസ ട്രെക്കുകള്.
ഔഷധസസ്യങ്ങളോ അപൂര്വ സസ്യങ്ങളോ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നത് ഒഴിവാക്കുക, സെന്സിറ്റീവ് കാലഘട്ടങ്ങളില് വന്യജീവികളില് നിന്ന് അകന്നു നില്ക്കുക, വന്യമൃഗങ്ങളെ പോറ്റാനോ സമീപിക്കാനോ ശ്രമിക്കരുത്. ആശ്രമങ്ങളിലെയും ഗ്രാമങ്ങളിലെയും സാംസ്കാരിക മാനദണ്ഡങ്ങളെ ബഹുമാനിക്കുക. ആളുകളുടെയോ ആചാരങ്ങളുടെയോ ഫോട്ടോ എടുക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ചോദിക്കുക. വിവേകപൂര്ണ്ണമായ പെരുമാറ്റം സ്പിതിയുടെ പദവി ഒരു മുന്നറിയിപ്പിന്റെ കഥയല്ല, മറിച്ച് ഒരു വിജയഗാഥയായി മാറുമെന്ന് ഉറപ്പാക്കും.
സ്പിതി താഴ്വര, കഠിനമായ തണുത്ത മരുഭൂമി പരിസ്ഥിതി ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും, ആകര്ഷകമായ വന്യജീവികളുടെ ഒരു ശ്രേണിയാണ്, അവയില് പലതും ഉയരങ്ങളും വരണ്ട സാഹചര്യങ്ങ ളു മായി പ്രത്യേകം പൊരുത്തപ്പെടുന്നവയാണ്. താഴ്വര പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യുമ്പോള് സ്പിതി യി ലെ ഏറ്റവും പ്രതീകാത്മകവും പിടികിട്ടാത്തതുമായ നിവാസിയായ ഹിമാലയ ത്തിലെ ഒരു പ്രധാന വേട്ടക്കാരനാണ് ഹിമപ്പുലി. മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന രോമങ്ങളും രഹസ്യ സ്വഭാവങ്ങളും കാ രണം ഈ ഗാംഭീര്യമുള്ള പൂച്ചകളെ വളരെ അപൂര്വമായി മാത്രമേ കാണാറുള്ളൂ. പക്ഷേ പിന് വാലി നാഷണല് പാര്ക്കിന്റെ ഉയര്ന്ന പ്രദേശങ്ങളിലും കിബ്ബര്, ലാങ്സ ഗ്രാമങ്ങളിലും ഇട യ്ക്കിടെ കാണാറുണ്ട്.
ഹിമാലയന് ഐബെക്സ്, വളഞ്ഞ കൊമ്പുകളുള്ള ഒരു കാട്ടുപന്നി, കുത്തനെയുള്ള പാറക്കെ ട്ടുകളില് ഒരു സാധാരണ കാഴ്ചയാണ്. അവ ചടുലമായ മലകയറ്റക്കാരാണ്, കൂടാതെ പലപ്പോ ഴും പാറക്കെട്ടുകള്ക്ക് സമീപം, പ്രത്യേകിച്ച് കിബ്ബറിലും പിന് വാലിയിലും മേയുന്നത് കാണാം.
2025 സെപ്റ്റംബര് അവസാനത്തിലാണ് ലഹൗളിന്റെയും സ്പിതിയുടെയും ട്രാന്സ്-ഹിമാ ലയന് ഭൂപ്രകൃതി യുനെസ്കോ വേള്ഡ് നെറ്റ്വര്ക്ക് ഓഫ് ബയോസ്ഫിയര് റിസര്വുകളില് ഉള്പ്പെടുത്തിയത്. ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെ ഉയരത്തിലുള്ള തണുത്ത മരുഭൂമി ബയോസ്ഫിയര് റിസര്വ് ആണ് ഇവിടം. ഇത് സ്പിതിയെ ഒരു സാഹസിക റോഡ് യാത്രാ ലക്ഷ്യസ്ഥാനത്തില് നിന്ന് ഉത്തരവാദിത്തമുള്ള ടൂറിസം, പ്രാദേശിക സമൂഹങ്ങളുമായുള്ള ആഴത്തിലുള്ള ഇട പെടല്, പുതിയ തരം പ്രകൃതി അധിഷ്ഠിത അനുഭവങ്ങള് എന്നിവ ആവശ്യമുള്ള ദുര്ബ ലവും അന്താരാഷ്ട്രതലത്തില് അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടതുമായ ഒരു ഭൂപ്രകൃതിയിലേക്ക് നാം കാണുന്ന രീതിയെ മാറ്റിയിട്ടുണ്ട്.
