താജ് പാലസ് ഹോട്ടലിന്റെ പിറവിയും വാട്സൺസ് ഹോട്ടലിന്റെ പതനവും

തിരക്കേറിയ മുംബൈ നഗരത്തിനുള്ളിൽ  കാലാ ഘോഡ പരിസരത്ത് ശാന്തവും നിർജ്ജീവവും അവഗണിക്കപ്പെട്ടതുമായ ഒരു  കെട്ടിടം കാണാം.19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ വാസ്തുവിദ്യാ വൈദഗ്ധ്യത്തിന്റെ അവശിഷ്ടമായ  ”  .എസ്പ്ലനേഡ് മാൻഷൻ”  എന്ന് ഇന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന  ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പഴക്കമുള്ളതും   ലോകത്തിലെ ചുരുക്കം ചില കാസ്റ്റ് അയേൺ  കെട്ടിടങ്ങളിൽ ഒന്നായ വാട്‌സൺ ഹോട്ടൽ.1869-ൽ ഇത് പൂർത്തിയായപ്പോൾ, ലോകത്തിലെ    കാസ്റ്റ്-അയേൺ വാസ്തുവിദ്യയുടെ ഏറ്റവും മികച്ച ഉദാഹരണങ്ങളിലൊന്നായി പ്രഖ്യാപിക്കപ്പെട്ട കെട്ടിടം

 1864- ആഗസ്റ്റ് 25  ഓടെ സൗത്ത് ബോംബെയുടെ ഹൃദയ ഭാഗത്ത് ബ്രിട്ടീഷ് കോട്ട പൊളിച്ച് വൻ തോതിലുള്ള ഭൂമി സ്വതന്ത്രമാക്കി.  കച്ചവടത്തിൽ പ്രത്യേകിച്ച് പരുത്തി വ്യാപാരികൾ കോടീശ്വരൻമാരായി കൊണ്ടിരിക്കുന്ന കാലം. ഇപ്പോൾ വീർ നരിമാൻ റോഡിൽ ചർച്ച് ഗേറ്റ് സ്ട്രീറ്റിൽ വിജയകരമായി കച്ചവടം നടത്തിയിരുന്ന ഒരു തുണി വ്യാപാരി ജോൺ ഹഡ്‌സൺ വാഡ്സൺ ഓഫീസ് സ്ഥലത്തിനും ഷോറൂമുകൾക്കുമായി ഒരു കെട്ടിടം പണിയുക എന്ന ഉദ്ദേശത്തോടെ ചതുരശ്ര അടിക്ക് 110 രൂപ നിരക്കിൽ ലേലത്തിൽ  സ്ഥലം വാങ്ങി.പക്ഷേ, പിന്നീട് അദ്ദേഹം തന്റെ പദ്ധതികൾ മാറ്റി പകരം ഒരു ആഡംബര ഹോട്ടൽ തുറക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു.തൻ്റെ ഹോട്ടൽ വേറിട്ട് നിൽക്കണമെന്നും അദ്ദേഹം ആഗ്രഹിച്ചു. ആ സമയം  യൂറോപ്പിലെയും അമേരിക്കയിലെയും വാസ്തുവിദ്യയിൽ കാസ്റ്റ് ഇരുമ്പിന്റെ വികസിത ഉപയോഗത്താൽ സ്വാധീനിക്കപ്പെട്ട്  ടററ്റുകൾ, ഗേബിൾ ചെയ്ത മേൽക്കൂരകൾ, കല്ലുകൾ, കമാനങ്ങൾ എന്നിവയാൽ നിറഞ്ഞ ഒരു  മിനിമലിസ്റ്റ് ഇരുമ്പ് ചട്ടക്കൂട് അദ്ദേഹം തിരഞ്ഞെടുത്തു.

  1850-ൽ ലണ്ടനിലെ ക്രിസ്റ്റൽ പാലസ് നിർമ്മാണത്തിൽ പേരുകേട്ട സിവിൽ എഞ്ചിനീയർ റോളണ്ട് മേസൺ ഓർഡിഷ് ആണ് ഈ ഹോട്ടൽ രൂപകൽപ്പന ചെയ്തത്. ഡബ്ലിനിലെ വിന്റർ ഗാർഡൻ, സിംഗപ്പൂരിലെ കാവനാഗ് പാലം, ലണ്ടനിലെ ആൽബർട്ട് ബ്രിഡ്ജ്, പാലങ്ങളും മാർക്കറ്റ് ഹാളുകളും പോലെയുള്ള നിരവധി കാസ്റ്റ് ഇരുമ്പ് ഘടനകൾ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ സംഭാവനയാണ്..1867-നും 1869-നും ഇടയിൽ ഇംഗ്ളണ്ടിലെ ഡർബിയയിൽ ഫീനിക്സ് കമ്പനിയിൽ കോളങ്ങൾ നിർമ്മിച്ച്  കപ്പൽ മാർഗം ബോംബയിലെക്ക്  കയറ്റി അയച്ചു. 1870  പൂർത്തീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. അക്കാലത്തെ ഒരു അത്ഭുത കെട്ടിടമായിരുന്നു ഇത്.കെട്ടിടത്തിൻ്റെ ചട്ടക്കൂട് പൂർണ്ണമായും കാസ്റ്റ് ഇരുമ്പിൻ്റെ നിരകളും ബീമുകളും കൊണ്ട് നിർമ്മിച്ചതാണ്.

കെട്ടിടത്തിന്റെ ഡിസൈൻ മൂന്ന് തവണ നിരസിക്കപ്പെട്ടുവെന്നത് വിശ്വസിക്കാൻ പ്രയാസമാണ്. റാംപാർട്ട്സ് റിമൂവൽ കമ്മിറ്റി (RRC) കെട്ടിടത്തിനായി കമ്മിറ്റിക്ക് സമർപ്പിച്ച പദ്ധതികൾ പരിശോധിച്ചപ്പോൾ അവർ അത് മൂന്ന് തവണ നിരസിച്ചു.  അക്കാലത്ത് ചുറ്റുമുള്ള മറ്റെല്ലാ കെട്ടിടങ്ങളും വിക്ടോറിയൻ ശൈലിയിൽ ഉള്ളതിനായിരുന്നതിനാൽ അവർക്ക് ഒരു ഗോഥിക് ശൈലിയിൽ ഉള്ള കെട്ടിടമാണ് നിർദ്ദേശിച്ചത്.  ( ഒരു നഗര ആസൂത്രണ ഉപദേശക സമിതിയായിരുന്നു RRC.)

എന്നിരുന്നാലും, വാട്സൺ തന്റെ  ഡിസൈനിൽ ഉറച്ചു നിന്നു.  അദ്ദേഹം ഈ ഡിസൈൻ വീണ്ടും വീണ്ടും സമർപ്പിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നത് അതിൽ വിശ്വസിച്ചതുകൊണ്ടാണ്.

വിരോധാഭാസം എന്ന് പറയട്ടെ വാട്സന് തൻ്റെ സ്വപ്ന പദ്ധതി പൂർണ്ണമായും പൂർത്തീകരിച്ച് കാണാൻ സാധിച്ചില്ല. അദ്ദേഹം 1871 ഫെബ്രുവരി 4 ന് സ്വദേശമായ ഇംഗ്ലണ്ടിലേക്ക് മടങ്ങി. പിന്നീട് ഹോട്ടൽ നിയന്ത്രിച്ചത് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ മകൻ ജോൺ വാട്സൺ ജൂനിയർ ആയിരുന്നു.

1871-ൽ ഹോട്ടൽ തുറന്നപ്പോൾ, ‘ബോംബെ ഗസറ്റ്’ അതിനെ ഒരു സംശയവുമില്ലാതെ “ബോംബെയിലെ ഏറ്റവും മികച്ച ഹോട്ടൽ” എന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ചു. അക്കാലത്ത്, ബോംബെയ്ക്ക് ചുറ്റും കുറച്ച് ചെറിയ ഹോട്ടലുകളും ഭക്ഷണശാലകളും മാത്രമേ ഉണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ, യൂറോപ്യൻ യാത്രക്കാർക്ക് വേണ്ടത്ര സജ്ജീകരണങ്ങൾ ഇല്ലായിരുന്നു. വാട്സൺ തന്റെ ഹോട്ടലിന് പാശ്ചാത്യ സൗന്ദര്യം നൽകി. അഞ്ച് നിലകളുള്ള കെട്ടിടത്തിൽ അതിഥികൾക്കായി മുകളിലത്തെ മൂന്ന് നിലകൾ അറ്റാച്ച്ഡ് ബാത്ത്റൂമുകളുള്ള 130 മുറികൾ (അക്കാലത്ത് ഒരു അപൂർവ ആഡംബരമായിരുന്നു) അവയിൽ ഏറ്റവും മുകൾഭാഗം ‘ബാച്ചിലർമാർക്കും അവിവാഹിതരായ മാന്യന്മാർക്കും’ വേണ്ടി നീക്കിവച്ചിരിന്നു.  ഒരു ലോബി, വിശിഷ്ടമായ യൂറോപ്യൻ വിഭവങ്ങൾ വിളമ്പുന്ന ഒരു റെസ്റ്റോറന്റ്,  ഗ്ലാസ് സ്കൈലൈറ്റ് ഉള്ള ഒരു വലിയ ബോൾറൂം, ഒരു പൂൾ ടേബിൾ കൊണ്ട് സജ്ജീകരിച്ചിരുന്ന  വിനോദ മുറി , ഒന്നാം നിലയിലുള്ള ഒരു ഡൈനിംഗ് സലൂൺ (മറ്റൊരു ബില്യാർഡ് റൂം സഹിതം) എന്നിവ ഉണ്ടായിരുന്നു.

ഹോട്ടലിലെ ഏറ്റവും ആകർഷകവും കാഴ്ചയെ പിടിച്ചുനിർത്തുന്നതുമായ ഭാഗം ആട്രിയം ആയിരുന്നു—ഒരു വലിയ ഹാൾ. സെൻട്രൽ ആട്രിയം ഏതാണ്ട് ഒരു കൺസർവേറ്ററി പോലെയായിരുന്നു അത്.കെട്ടിടത്തിൽ നിന്ന് നോക്കിയാൽ തുറമുഖം, ഉൾക്കടൽ, വിദൂരത്തിലുള്ള കുന്നുകൾ തുടങ്ങിയ നയന മനോഹരമായ കാഴ്ചകൾ നൽകിയിരുന്നു. ഹോട്ടലിൻ്റെ തെക്ക് ഭാഗത്ത് ഉണ്ടായിരുന്ന ഉദ്യാനത്തിൽ ആണ് ഇന്നത്തെ ആർമി നേവി കെട്ടിടങ്ങൾ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.എങ്ങനെ നോക്കിയാലും  19 ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ആഡംബരത്തിൻ്റെ ചിഹ്നമായിരുന്നു

വാട്‌സൺസ് ഹോട്ടൽ.

 ഹാർബറിനും റെയിൽവേ സ്റ്റേഷന് സമീപത്തും സൗകര്യപ്രദമായി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നതിനാൽ ബോംബെയിലൂടെ കടന്നുപോകുന്നവരും രാത്രി തങ്ങാൻ പദ്ധതിയിടുന്ന പ്രാധാന്യമുള്ള വ്യക്തികൾ ഇവിടെ തങ്ങാനാണ് താൽപ്പര്യപ്പെട്ടിരുന്നതെന്ന് INTACH (ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ ട്രസ്റ്റ് ഫോർ ആർട്ട് ആൻഡ് കൾച്ചറൽ ഹെറിറ്റേജ്) പറയുന്നു. 1896-ൽ മാർക്ക് ട്വെയിൻ മുംബൈ സന്ദർശിച്ചപ്പോൾ വാട്‌സൺ ഹോട്ടലിലാണ് താമസിച്ചത്. അദ്ദേഹം ബാൽക്കണിക്ക് പുറത്ത് കണ്ട കാക്കകളെ Following the Equator എന്ന പുസ്തകത്തിൽ പറയുന്നുണ്ട്.  റുഡ്യാർഡ് കിപ്ലിങ്ങിൻ്റെ രണ്ട് കൃതികളിലും ഹോട്ടൽ പരാമർശിക്കുന്നുണ്ട്. ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെ സിനിമാ പ്രദർശനം നടന്ന സ്ഥലമാണ് വാട്‌സൺസ് ഹോട്ടൽ. ലൂമിയർ സഹോദരന്മാർ അവരുടെ ചലിക്കുന്ന ചിത്രങ്ങളുടെ ലോകപര്യടനത്തിനിടെ അവരുടെ സിനിമകൾ പ്രദർശിപ്പിച്ച ഏഴ് വേദികളിൽ ഒന്നായിരുന്നു ഇത്. 1896 ജൂലൈ 7 നാണ് ഇവിടെ പ്രദർശനം നടന്നത്.പ്രേക്ഷകരിൽ ഭൂരിഭാഗവും യൂറോപ്യന്മാരും ബ്രിട്ടീഷുകാരും ആണെങ്കിലും, ഇടയിൽ   ഒരുപിടി നല്ല ഇന്ത്യക്കാർ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഒരു ഫോട്ടോഗ്രാഫി സ്റ്റുഡിയോയുടെ ഉടമയായ എച്ച്എസ് ഭടവ്ദേക്കർ (സേവ് ദാദ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്). ലൂമിയർ സിനിമകളിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ട്, ഇംഗ്ലണ്ടിൽ നിന്ന് ഒരു പ്രൊജക്ടറും ക്യാമറയും ഫിലിം റീലുകളും ഓർഡർ ചെയ്ത ഭതാവ്‌ദേക്കർ, 1899-ൽ മുംബൈയിലെ ഹാങ്ങിംഗ് ഗാർഡൻസിൽ വെച്ച് ഒരു ഗുസ്തി ഗെയിം ഡോക്യുമെന്റ് ചെയ്തുകൊണ്ട് തന്റെ ആദ്യ ചലച്ചിത്രം ചിത്രീകരിച്ചു.അങ്ങനെ ഇന്ത്യൻ ചലച്ചിത്രനിർമ്മാണത്തിന്റെ തുടക്കത്തിനും വാട്‌സൺസ് ഹോട്ടൽ കാരണമായി.

ബോംബെയിൽ ടാറ്റ താജ് പാലസ് ഹോട്ടൽ സ്ഥാപിച്ചതിന് പിന്നിലും വാട്സൺസ് ഹോട്ടൽ കാരണമായിട്ടുണ്ട് എന്ന കിംവദന്തിയുണ്ട്. കൊളോണിയൽ അതിഥികൾക്ക് മാത്രമായി ഈ ഹോട്ടൽ റിസർവ് ചെയ്തിരിക്കുന്ന സമയം ഇന്ത്യയിലെ മുൻനിര വ്യവസായി ജംസെറ്റ്ജി ടാറ്റയ്ക്ക് ഒരിക്കൽ വാട്സൺസ് ഹോട്ടലിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ നിറത്തിൻ്റെ പേരിൽ നിഷേധിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു,. അപമാനിതനായ ടാറ്റ തന്നെ നിരസിച്ച ഹോട്ടലിനെക്കാൾ  ഗംഭീരവുമായ ഒരു ഹോട്ടൽ പണിയുമെന്ന് പ്രതിജ്ഞയെടുത്തു. ഈ സംഭവത്തെ പിന്തുണയ്ക്കുന്ന ചരിത്രപരമായ തെളിവുകളൊന്നുമില്ലെങ്കിലും, വാട്‌സൺസ് ഹോട്ടലിൽ നിന്ന് അൽപ്പം അകലെ . 1903-ൽ താജ്മഹൽ പാലസ് ഹോട്ടൽ  പൊതുജനങ്ങൾക്കായി തുറന്നുകൊടുത്തു, താമസിയാതെ വാട്‌സൺ ഹോട്ടലിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ എതിരാളികളിൽ ഒന്നായി താജ്മഹൽ പാലസ് ഹോട്ടൽ മാറി.

താജ്മഹൽ ഹോട്ടൽ ഒടുവിൽ വാട്‌സന്റെ ഹോട്ടലിന്റെ അഭിമാനകരമായ പദവി അവസാനിപ്പിക്കുകയും രണ്ട് പതിറ്റാണ്ടിനുള്ളിൽ വാട്‌സൺ ഒരു സാധാരണ ഹോട്ടലായി മാറുകയും ചെയ്തു.  1944-ൽ ടാറ്റ വാങ്ങുന്നതിന് മുമ്പ് മോർവിയിലെ മഹാരാജാവാണ് ഈ കെട്ടിടം താൽക്കാലികമായി വാങ്ങിയത്, എസ്പ്ലനേഡ് മാൻഷൻ എന്ന് പുനർനാമകരണം ചെയ്യപ്പെട്ടു. 1960-കളിൽ, കെട്ടിടം ചെറിയ ക്യുബിക്കിളുകളായി വിഭജിക്കുകയും ഭവനങ്ങൾക്കും ഓഫീസുകൾക്കും വാടകയ്ക്ക് നൽകുകയും ചെയ്തു. അഭിഭാഷകർ ഹൈക്കോടതിയുടെ സാമീപ്യം നേട്ടമായി കണ്ട് പലരും അവരുടെ ചേംബറുകൾ അവിടെ സ്ഥാപിച്ചു. ഇത് കെട്ടിടത്തിൻ്റെ യഥാർത്ഥ രൂപകൽപ്പനയിൽ നിന്ന് ഗണ്യമായി മാറ്റി. കൂടാതെ 1947 ലെ Bombay Rent Control Act  വാട്‌സൺസ് ഹോട്ടൽ ഉൾപ്പടെയുള്ള പൈതൃക കെട്ടിടങ്ങളെ കൂടുതൽ ദുർബലപ്പെടുത്താൻ സഹായിച്ചു. ഉടമകൾക്ക് തുച്ഛ വാടക മാത്രം ലഭിക്കുന്നു കൂടാതെ  വാടകക്കാരെ ഒഴിപ്പിക്കാനും സാധിക്കുകയില്ല. അതിനാൽ ഉടമകൾ പരിപാലനത്തിൽ ഒരു താല്പര്യവും കാണിക്കാതെ കെട്ടിടം ജീർണാവസ്ഥയിലായി.

 2005-ൽ, കാസ്റ്റ് ഇരുമ്പ് ഘടനയുടെ ഒരു ഭാഗം തകർന്ന് ഒരാൾ മരിച്ചു. തുടർന്ന്, മഹാരാഷ്ട്ര ഹൗസിംഗ് ആൻഡ് ഏരിയ ഡെവലപ്‌മെന്റ് അതോറിറ്റി (എംഎച്ച്എഡിഎ) കെട്ടിടം സുരക്ഷിതമല്ലെന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ചു. എന്നിരുന്നാലും, വാടകക്കാർ ഒഴിയാൻ വിസമ്മതിച്ചു. 2019 മെയ് മാസത്തിൽ, കോടതി ഉത്തരവനുസരിച്ച് കെട്ടിടം സീൽ ചെയ്യുകയും 50 കോടിയിലധികം രൂപ ചെലവ് കണക്കാക്കുന്ന ഒരു വലിയ നവീകരണത്തിന് നിർദ്ദേശം നൽകുകയും ചെയ്തു. പരിസരത്ത് താമസിക്കുന്ന 150-ലധികം കൊമേഴ്‌സ്യൽ റെസിഡൻഷ്യൽ വാടകക്കാരെ ഒഴിപ്പിക്കാൻ നിർദ്ദേശം നൽകി. നീണ്ട കാലതാമസത്തിന് ശേഷം, വാടകക്കാർ ഘട്ടം ഘട്ടമായുള്ള അറ്റകുറ്റപ്പണികൾക്ക് സമ്മതം നൽകി. എന്നാൽ പുനരുദ്ധാരണ പദ്ധതിക്ക് തുടക്കമിട്ട ഉടൻ, ഈ ഇടപെടലുകൾ കെട്ടിടത്തിന്റെ ചരിത്രപരമായ ഘടനയെ നശിപ്പിക്കുന്നുവെന്ന് വാടകക്കാർ വാദിക്കുകയും പദ്ധതി നിർത്തിവയ്ക്കുകയും ചെയ്തു. ആരാണ് പുനരുദ്ധാരണ പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഏറ്റെടുക്കേണ്ടതെന്നും ജോലി എങ്ങനെ നിർവഹിക്കണമെന്നും  ഇപ്പോഴും തീരുമാനമായിട്ടില്ല.

എസ്പ്ലനേഡ് മാൻഷൻ ഇപ്പോൾ യുനെസ്കോയുടെ വേൾഡ് ഹെറിറ്റേജ് പ്രോപ്പർട്ടിയാണ് , കൂടാതെ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വംശനാശഭീഷണി നേരിടുന്ന 100 സ്മാരകങ്ങളിൽ ഒന്നായി വേൾഡ് സ്മാരക ഫണ്ട് അംഗീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. എന്നിരുന്നാലും, കെട്ടിടത്തിന്റെ  പൈതൃകത്തെക്കുറിച്ച് പലർക്കും അറിയില്ല എന്നത് വ്യക്തമാണ്.